Podstawowe zasady hodowli pszczół

Na terenie gminy i okolicznych miejscowości pojawiają się nowe pasieki. Warto więc przypomnieć podstawowe warunki obowiązujące przy hodowli pszczół. Właściwe wypełnianie funkcji spoczywających na pszczelarzu jest bardzo odpowiedzialnym zadaniem. Wymaga ono znajomości i połączenia wielu różnych aspektów tej pięknej, a zarazem społecznie i gospodarczo niezbędnej działalności. Sztuka pszczelarzenia staje się coraz trudniejsza, dlatego celowym wydaje się przypomnieć o podstawowych zasadach obowiązujących w hodowli pszczół.

Prowadzenie pasieki:

1. Każdy właściciel pszczół z tytułu posiadania i użytkowania zwierząt oraz wytwarzania produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego i sprzedaży produktów pszczelich ma obowiązek uprzedniego zgłoszenia takiego zamiaru do Powiatowego Lekarza Weterynarii celem objęcia go nadzorem weterynaryjnym:

- zgłoszenie pasieki do rejestru prowadzonego przez PLW skutkuje nadaniem jej weterynaryjnego nr identyfikacyjnego. Zgłoszone gospodarstwo powinno spełniać szczegółowe warunki weterynaryjne związane z produkcją i wprowadzaniem na rynek zwierząt, czyli rojów oraz produktów spożywczych pochodzenia pszczelego.

- sprzedaż bezpośrednia produktów pszczelich zobowiązuje pszczelarza do zgłoszenia do PLW celem wpisania danego gospodarstwa pasiecznego do rejestru zakładów prowadzących działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej. Zgłoszenie sprzedaży bezpośredniej skutkuje nadaniem pasiece weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego. Taka sprzedaż może być dokonywana przez pszczelarza w punkcie sprzedaży urządzonym na terenie jego gospodarstwa lub ze środka transportu, na targowiskach a także w innych punktach sprzedaży detalicznej.

2. Każda pasieka powinna być ubezpieczona od odpowiedzialności cywilnej – najlepiej uczynić to za pośrednictwem organizacji pszczelarskiej.

3. Prowadzenie gospodarstwa pasiecznego powinno poprzedzać posiadanie niezbędnej wiedzy objętej co najmniej programem kursu podstawowego z zakresu pszczelarstwa

4. Pszczelarz traktowany jest jako producent żywności, dlatego mając na względzie bezpieczeństwo zdrowotne produktów, pszczelarz i inne osoby pracujące w pracowni miodowej powinny posiadać aktualne zaświadczenie lekarskie potwierdzające dopuszczenie ich do takiej pracy.

5. Lokalizacja pasieki - ponieważ właściciel zwierząt odpowiada za szkody spowodowane lub wyrządzone przez jego zwierzęta oraz ze względu na narażanie ludzi i zwierząt na pożądlenie przez pszczoły wymaganym jest, aby umiejscowienie pasieki służyło ograniczeniu zagrożenia. W tym celu ule z pszczołami ustawia się:

- co najmniej 10 m od drogi publicznej, budynków mieszkalnych, inwentarskich i gospodarczych

- 50 m od autostrad i dróg szybkiego ruchu

- 200 m od szkół, przychodni i innych obiektów użyteczności publicznej

- ule ustawione w odpowiedniej odległości powinny być oddzielone stałą przeszkodą

(parkan, mur, krzewy) o wysokości co najmniej 3 m

- obszar pasieczyska powinien być oznaczony tablicą „Uwaga pszczoły! Osobom nieupoważnionym wstęp wzbroniony”.

6. W obrębie gospodarstwa pasiecznego powinny znajdować się:

- apteczka, w której znajdują się: woda utleniona, krople nasercowe, maść antyhistaminowa, wapno musujące, gaza, bandaż, przylepce, opaski i rękawiczki;.

- wydzielone miejsce do składowania środków dezynfekcyjnych(np. denaturat, soda kaustyczna, wapno palone, mleko wapienne w ilości niezbędnej do przeprowadzenia doraźnej dezynfekcji sprzętu i terenu pasieczyska),

- miejsce zapewniające właściwe warunki do przetrzymywania leczniczych produktów weterynaryjnych, zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych

- w zależności od liczby posiadanych rodzin pszczelich w każdym gospodarstwie pasiecznym koniecznym jest urządzenie pomieszczeń technologicznych (pracowni) oraz stosownych do potrzeb powierzchni magazynowych.

7. W celu ograniczenia możliwości rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych rodziny pszczele przemieszczane poza granice powiatu muszą być zaopatrzone w świadectwo zdrowia wydane przez powiatowego lekarza weterynarii, u którego pasieka zgłoszona jest do rejestru. Zamiar przywiezienia swojej pasieki do określonej miejscowości w innym powiecie należy wcześniej zgłosić do właściwego terytorialnie dla tej miejscowości powiatowego lekarza weterynarii, który dysponuje informacją o ewentualnym zagrożeniu związanym z występowaniem chorób zakaźnych na jego obszarze działania. Oczywiście - kwestię przywiezienia i ustawienia swojej pasieki na pożytku - należy także wcześniej uzgodnić z właścicielem plantacji. Obok ustaleń z plantatorem należy dokonać rozeznania w zakresie liczby rodzin pszczelich użytkowanych w miejscowych pasiekach, aby postawieniem swojej pasieki nie powodować przepszczelenia terenu.

Gospodarka pasieczna:

1. Ochrona zdrowia pszczół - coraz trudniejsze warunki środowiska, w którym żyją pszczoły, zobowiązują każdego pszczelarza do szczególnej dbałości o trwałe utrzymywanie zdrowotności pszczół w pasiece. Nieustanna obecność pasożyta Varroa destructor w pasiekach jest wyzwaniem, które wiąże się z koniecznością podejmowania bezpośrednich działań służących obniżeniu stopnia porażenia pszczół przez roztocz do bezpiecznego poziomu, nie zagrażającego bytowi każdej rodziny pszczelej. Leczenie pszczół odbywa się pod nadzorem lekarza weterynarii. Zatem główne zasady postępowania w tym zakresie są następujące:

- nie podawać rodzinom pszczelim żadnych środków leczniczych, jeśli czerw i pszczoły są zdrowe,

- w razie konieczności do leczenia pszczół stosować wyłącznie leki zaordynowane przez lekarza weterynarii,

- stosować leki wyłącznie w zalecanych dawkach oraz w okresach, kiedy rodziny pszczele nie gromadzą nektaru, aby uniknąć dostania się pozostałości leków do miodu,

W związku z koniecznością zwalczania warrozy oraz wykonywania czasem innych zabiegów leczniczych, w każdej pasiece powinna być prowadzona i przechowywana dokumentacja leczenia pszczół w postaci książki leczenia zwierząt oraz notatek pasiecznych zawierających opis procesu leczenia.

2. Kształtowanie najwyższej jakości produktów pozyskiwanych od pszczół stanowi podstawowy wyznacznik właściwego funkcjonowania pasieki. Czynnikiem decydującym o tym, jaka będzie wartość tego, co pszczoły przyniosą do ula jest jakość otaczającego pasiekę środowiska przyrodniczego. Dlatego zdecydowanie niecelowym jest sytuowanie pasieki w obszarach silnie zdegradowanych przez działalność przemysłową człowieka oraz w rejonach bardzo intensywnych upraw rolniczych i ogrodniczych. Na takich obszarach należy się liczyć ze znaczącymi problemami w utrzymaniu zdrowotności i żywotności pszczół ze względu chociażby na ilość stosowanych zabiegów ochrony roślin.

3. Najkorzystniej jest lokalizować pasieki produkcyjne na obszarach o dużej obfitości i wydajności roślin pożytkowych. Aby uniknąć nieprzewidzianych sytuacji każdy pszczelarz winien śledzić w zasięgu lotu pszczół bieżący układ pożytków, a w przypadku występowania znaczących powierzchni intensywnych upraw sadowniczych i polowych nawiązywać kontakt z ich właścicielami celem wyprzedzającego poznania terminów koniecznych zabiegów ochronnych oraz rodzaju środków planowanych do zastosowania.

4. Istotny zakres starań o wysoką jakość produktów pszczelich wiąże się bezpośrednio z dobrze przemyślaną i zorganizowaną pracą pszczelarza przy swoich pszczołach. Prawidłowe użytkowanie właściwie wybudowanej pracowni miodowej zapewnia podstawowy poziom warunków higienicznych, jednak niemniej ważnym jest rodzaj wyposażenia takiej pracowni a szczególnie użytkowana miodarka a także cedzidła, odstojniki, pojemniki do kremowania miodu itp., które winny być wykonane z materiałów kwasoodpornych dopuszczonych do kontaktu z żywnością, na co pszczelarz ma obowiązek posiadać potwierdzenie w postaci odpowiedniego atestu. Ten sam wymóg dotyczy także wszystkich pojemników i opakowań stykających się z produktami pszczelimi. Atestu należy bezwarunkowo wymagać od sprzedawcy oferowanego sprzętu a w razie jego braku należy nabyć go od innego oferenta takich urządzeń.

Eugeniusz Grabas